Вшытко не так, як розповідали в школї?
Наше подуманя о тім, як ся здрять планеты Уран і Нептун, силно ся одрізняє од реалности. На фотоґафіях космічных місій 1980-х Нептун ся здрить темно-синїм (як зображено высше), а Уран — белаво-зеленавым, але теперь учены выяснили, же тоты дві планеты направду мають майже єднаку фарбу.
Думаю, же каждый з нас хоць лем єден раз позерав на образчік Урана і Нептуна, ці то є в школнім учебнику, ці то в інтернетї. А на тых образчіках ся кардінално одрізняли в фарбі обидві планеты. Найчастїше Уран має зеленавый одтїнок, а Нептун – лазурный темно-синїй. Але нове зглядованя указало, же реалный вид тых планет ся указав дашто одмінным од чітанковых образчіків.
Перед тым як мы перейдеме до резултатів зглядованя, розпозерайме дакілько інтересных по мому суду фактів о тых еніґматичных планетах.
Мало о планетах Уран і Нептун
Уран і Нептун были найдены 13 марца 1781 року і 24 септембра 1846 року одповідно. Они стали першыма планетами, найденыма через телескоп. У порівнаню з Юпітером і Сатурном Уран і Нептун якысь «ґіґант-маломіркы». Тото є скапчано з тым, же ґазу їм там, далеко од Сонця, не выстачіло, а при тому они неуспішно набрали масу. Вшыткый ґаз «розхапали» іншы планеты-ґіґанты, а зостаткы ся розлетїли в далекость. Значіть, водороду і гелію на Уранї і Нептунї лем процентів 10-20, што зложує 1-2 масы Землї — а не 200 ці 80, як на Юпітерї ці Сатурнї. Крижаны ґіґанты Уран і Нептун мають мантію, котра ся складує переважно з метану і амоніаку, а водопрод в чістій формі є присутный лем близше до поверьхности. А чом мы кличіме їх «крижаныма ґіґантами»? Но, в астрофізицї речовины з теплотами замерзаня высше або близко 100 К (тото є приблизно -173oC), зокрема воду, метан і амоніак, кличуть «ледами». Спозад того і планетам дали назву крижаных ґіґантів, непозераючі на то, же там тоты речовины перебывають у ставі надкрітичного флюїду.
Спозад значной оддалености од Землї, Уран і Нептун суть вкрай тяжкыма цїлями научного зглядованя. За цїлу історію їх навщівляв лем єден космічный апарат. Тота честь выпала зонду «Вояджер-2» (Voyager 2), котрый зробив близкый перелет семой і восьмой планет в 1989 року.
Тота фаребна фотоґрафія Нептуна, на котрій видко інтезивный синїй одтїнок, была зроблена «Вояджером-2» через тры філтры: синїй, зеленый і філтер, котрый пропущать світло з довготов габы лыґнутя ґазу метану. Тым кіпом, области, котры суть пофарбены білов або червенов фарбов, одбивають сонїчне світло, котре проходить через велику кількость метану.
Тота темно-синя фарба стала єднов із головных одмінностей міджі ним і Ураном, і образчік темно-синёго Нептуна мож найти у векшынї школных учебниках астрономії.
У правдивій фарбі
Уж понад 30 років люде думали, же Нептун темно-синёй фарбы і барз силно ся одрізняє од сусїднїого млаво-белавого Урана. Праві такыма они были на образчіках, зробленых космічным зондом «Вояджер-2».
Враховуючі, же состав атмосфер двох планет є практично ідентичный, зглядователїв дивовала тота різня в фарбі. Але сьме недавно дістали барз інтересну новинку о тым, яку фарбу направду мають Уран і Нептун.
Ґрупа астрономів під руководством Оксфордской універзіты опубликовала нове зглядованя, котре прояснює старе недорозуміня. Крижаныма ґіґантами, Уран і Нептун, на першых ілустраціях звычайно указаны односно різныма фарбами. Уран, як правило, має зеленаво-белавый колор, а Нептун – темный лазурово-синїй. Але професор Патрік Ірвін і ёго научна ґрупа зробили інтересне одкрытя, же Нептун направду має одтїнок, похожый на Уран.
Тот факт, же найдальнїша з восьмох планет Сонїчной сістемы (по вызнаню Плутона не планетов Сонїчной сістемы, а карликовов планетов у 2006 роцї) є указана многым темнїшов, выясняє ся тым, же образчікы космічным зондом «Вояджер-2», што сфотоґрафовав Нептун із близкого одстояня в 1989 роцї, были посилнены з высокым контрастом, жебы зробити хмарны формації і іншы атмосферны феномены чіткїше видимыма.
Жебы выказати правдивы фарбы, професор Патрік Ірвін з факултету фізикы Оксвордской універзіты і ёго колеґы хосновали даны космічного телескопа «Габл» (Hubble) і великого телескопа Европейской южной обсерваторії в Чілі. Подля професора Ірвіна, хоснуючі їх моделованя, они змогли зреконструовати найточнїшу репрецентацію фабры Нептуна і Урана.
Спозад того, мы теперь знаєме, же Уран і Нептун мають доста похожый зеленаво-белавый одтїнок. Основна одмінность є в тім, же Нептун має невеликый натяк на додаточну синю фарбу, котра, як указує модел, є скапчана з тоншым слоєм мгелкы на тій планетї.
Чом ся змінює фарба Урана?
Тото нове зглядованя не лем проясняє реалну вонкашность Нептуна, а щі в нїм учены найшли пояснїня, чом Уран міняє свою фарбу залежно од поры року. Гайді Гаммел з Асоціації універзіт зо зглядованя в астрономії (AURA), котра десятилїтями зглядовала Нептун і Уран, але не участковала у зглядованю, повіла: «Неправилна прецепція фарбы Нептуна, а тыж незвычайны зміны фарбы Урана баламутили нас током десятилїть». Інтересно мі, же зміны фарбы суть скачаны з тым, же на Уранї суть барз довгы сезоны, кідь єден полус освітленый, а другый — в тїни.
Подля моделованя зглядователной ґрупы, учены вынайшли, же ся мінять фарба Урана залежно од сезону. Кідь настає сонцестояня, то єсть лїто або зима на єднім із полусів, Уран ся стає зеленїшым, бо на полусї, котрый ся одхылять к Сонцю, створить ся «каптур» із ледовой моглы, стоячой з часток метану. Тота могла побівшать одбиваня зеленого і червеной фарбы, роблячі планету світлїшов.
Мигаль
І ту я хочу нагадати, же Інтерфийса має статю, де ся розказує мало об електромаґнітнім спектрї. Поникаєме, якы щі розвої дістануть учены в ближайшы рокы, вдякы тому згладованю. Годно быти, удасть ся увидїти цїлый космос у новім світлї.
Матеріал написаный пряшівскым стандартом русиньского языка.
